“Dusza człowiek” – Józio z Wałbrzycha na Krakowskim Festiwalu Filmowym!
“Jak mi jeszcze kropla skapie, To cię trzepnę tak po łapie, Aż proformę wspomnisz sobie”…!
Pamiętacie skąd pochodzi ten cytat? A czy wiecie, kto to jest, ten tajemniczy Pan na zdjęciu z gęsim piórkiem w ręku? który z pietyzmem i namaszczeniem zanurza pióro w kałamarzu, uprzednio odbywszy obowiązkową rytualną kąpiel i modlitwę? A następnie kreśli tajemniczy napis “Amalek”, a potem nerwowo go zamazuje kilka razy?
Czy to Cześnik, czy to Skrzat?
Nie, to nie Cześnik z Zemsty, czy inny Alchemik, lub Skrzat…ani żadna scena z XIX wiecznego filmu, lub opis książki ze średniowiecza – to nie kto inny, a Sofer!
Sofer, czyli zawód
Sofer, czyli jak najbardziej współcześnie funkcjonujący i dobrze prosperujący zawód! Gdzie? oczywiście w Izraelu oraz wśród społeczności charedim rozproszonej na całym świecie. Funkcja to nader zaszczytna i odpowiedzialna! Ba! jeden drobny błąd i cała jego, nawet wielomiesięczna robota, idzie… do piachu! i to dosłownie!
Kim jest Sofer?
Współcześnie Sofer jest to Żyd pełniący funkcję skryby, czyli pisarza, ale uprawnionego do przepisywania świętych pism, np. Tory. Ale także wypisujący mezuzy, tefilin, gety – czyli papiery rozwodowe i ketuby – kontrakty małżeńskie. Przyznacie, że pisma nader ważne, ale żeby aż tak, aby musiały być pisane w zgodzie ze ścisłymi wymaganiami co do rozmiaru, stylu liter, a nawet rozkładu na karcie? a no tak!
Aby zwój był koszerny, całość pisania i ułożenia tekstu na arkuszach musi być wykonana dokładnie według ściśle określonych reguł. Pisanie Tory to akt religijny. Po pierwsze, aby zwój był koszerny, czyli zgodny z żydowskim prawem Tory, musi być pisany ręcznie!
Jeden kleks i po robocie!
Robi to właśnie Sofer, czyli specjalnie przeszkolony człowiek, szanujący i znający prawa związane z prawidłowym pisaniem i łączeniem zwoju. Dlatego Żydzi polecają przepisywanie świętych tekstów, ale też listów rozwodowych, czy aktów ślubnych Soferowi, gdyż najmniejszy błąd lub Uwaga! mały kleks czyni święty tekst niekoszernym, czyli niezdatnym! i nie daje się do użytku!
Tora, czyli 600 000 liter do zrobienia!
W Torze jest sześćset tysięcy liter!!! Widzicie to oczami wyobraźni, już witamy się z gąską, już jesteśmy na ostatniej księdze, a tu upsss…mały kleksik! i cała robota, poooszła – wiadomo gdzie, ale nie będziemy się wyrażać!
Sofer może używać do pisania wyłącznie prawdziwych gęsich piór, specjalnie naciętych i wymodelowanych przy końcu, które działają tak samo jak powiedzmy wieczne pióra. Tyle, albo i aż! że nie posiadają zbiorniczka na atrament…
Kałamarz i pióro – zestaw podręczny Sofera
Co zmusza Sofera do częstego maczania pióra w kałamarzu, a w konsekwencji, a jakże zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędu, czy wspomnianego kleksa!
Hm…To chyba musi być bardzo stresująca robota!
Tajemniczy tetragram JHWH
Istnieją również ograniczenia co do materiałów używanych przy tworzeniu tych świętych przedmiotów. Pergamin, na którym pisze się tekst, musi pochodzić z koszernego zwierzęcia i dopiero przepisany przez Sofera staje się czysty, czyli koszerny i zdatny do użycia.
Przed napisaniem tetragramu JHWH – pamiętacie, Żydzi nie mogą wymieniać imienia Boga – stąd tetragram JHWH – który reszta podchwyciła, jako imię Boga Jahwe – Sofer musi odbyć rytualną kąpiel w mykwie.
To nie jakieś fiku miku!
Pisanie Tory to święte zadanie. A nie jakieś tam fiku-miku! Przed rozpoczęciem pracy nad nowym zwojem, Sofer recytuje tekst wyrażający jego zamiar – czyli napisanie zwoju w świętym i jedynie słusznym celu.
Amalek – pojawia się i znika
Następnie sprawdza dokładnie, czy jego narzędzia, czyli pióro i atrament, nadają się do pracy i na skrawku pergaminu pisze słowo „Amalek”. I co robi dalej? Dalej wielokrotnie je przekreśla, by spełnić nakaz zapisany w Torze o wymazaniu imienia Amaleka, biblijnego wroga narodu żydowskiego.
Księga Tikkun
Mimo, że całe życie pisze teoretycznie to samo, to Skryba nie może pisać zwoju Tory z pamięci. Do tego celu służy specjalna księga Tikkun (przewodnik poprawności) z której musi korzystać. Za każdym razem, kiedy Skryba pisze imię Boga, skupia się na tym zadaniu bardzo mocno. Jak? poprzez wypowiedzenie głośno intencji uwielbienia Boga za pomocą napisania świętego imienia. Skomplikowane nieco – żeby uprosić – można powiedzieć, że po prostu się modli lub wypowiada błogosławieństwo. A teraz pomyślimy ile razy jest Bóg wspominany w Torze?
Koszerna całość
Po zakończeniu pisania, wszystkie części pergaminu zszywane są w jedną całość, nicią zrobioną ze zwierzęcych żył – brzmi trochę, hm… powiedzmy delikatnie mówiąc dziwnie… Ukończony zwój przymocowuje się do drewnianych uchwytów, tzw. rodałów, które często są ozdobne.
AAA, przy przepisywaniu Tory nie można też korzystać z żadnych przedmiotów zawierających żelazo. Dlaczego? bo z metalu wytwarza się broń używaną na wojnie, a to wszak Święte Księgi, czyli akty arcyważne!
Czy tagin, to żydowski tag?
Tora, filakterie i mezuzy pisane są specjalnymi literami. Choć pismo to przypomina „kwadratowe” litery hebrajskie, niektóre litery ozdobione są koronami zwanymi tagin.
Ciekawe, czyżby Żydzi już dawno wymyślili tagi, które teraz na co dzień wykorzystujemy w internecie?
“Uczony w piśmie” Lud Księgi
W czasach biblijnych Sofer to był człowiek „uczony w Piśmie”. Żydzi często nazywani są am ha-sefer, czyli Lud Księgi. Podkreśla to ważność świętych tekstów w judaizmie oraz wiarę, że Bóg komunikuje się ze swoim Ludem Wybranym za pośrednictwem słowa pisanego.
Liczy się wola nieba
Sama nazwa Sofer pochodzi od hebrajskiego rdzenia słownego „liczyć”. I tak faktycznie, zgodnie z literą Talmudu jest – pisarze każdą literę muszą liczyć. Wszak nie można zmieniać tekstu samego Boga!
Żadne, “Bbb” mocium panie, że zacytujemy klasyka nie przejdzie…
” – Cóż to jest?
– Źyd, jaśnie panie. Lecz w literę go przerobię.
– Jak mi jeszcze kropla skapie, To cię trzepnę tak po łapie, Aż proformę wspomnisz sobie”…
Ciekawe, czy przed przystąpieniem do pracy Sofer woła: “Niech się dzieje wola nieba z nią się zawsze zgadzać trzeba!” ?
Please follow and like us:
